DOCUMENTAIRE

Het bestrijden van ongelijke machtsverhoudingen met Sarah Waiswa

De documentaire- en portretfotografe gaat in op bestrijding van gendervooroordelen, het uitdagen van de dominante verhaallijn, het herwinnen van identiteiten en waarom de stem van de Afrikaanse vrouw moet worden gehoord.
Een zwart-witportret van een vrouw met vlechten in het haar, met om haar heen vijf ballonnen met daarop gezichten getekend.

Wat betreft het kiezen van wie en waar te fotograferen en wat te tonen, zegt documentaire- en portretfotografe Sarah Waiswa dat samenwerking met haar onderwerpen hierbij cruciaal is. "Maar persoonlijk ben ik het meest geïnteresseerd in verhalen van vrouwen, verhalen over vrouwen", geeft ze toe. Gefotografeerd met een Canon EOS 5D Mark IV en een Canon EF 50mm f/1.2L USM-objectief ingesteld op 1/160 sec, f/3.5 en ISO100. © Sarah Waiswa

Canon Ambassador Sarah Waiswa beschouwt het aanmoedigen van Afrikaanse vrouwen die een fotografiecarrière willen opbouwen als een belangrijke taak. De documentaire- en portretfotografe werd geboren in Oeganda, groeide op in Kenia, en bracht vervolgens tien jaar door in de VS waar zij studeerde en in het Amerikaanse bedrijfsleven werkte. In 2010 keerde ze weer terug naar Kenia, haar huidige thuisbasis.

Vanuit deze ongebruikelijke internationale kijk, heeft ze een bijzondere passie ontwikkeld voor het vastleggen van de hedendaagse identiteit op het Afrikaanse continent. Ze geeft toe dat dit deels "een stuk zelfontdekking is – je gebruikt fotografie om de verhalen van anderen te vertellen, maar vervolgens ook naar jezelf te kijken om je eigen verhaal te snappen. Maar ik heb ook sociologie en psychologie gestudeerd en ben daarom extra geïnteresseerd in mensen en hun verhalen. Ik denk dat mijn achtergrond voor een groot gedeelte bepaalt in welke onderwerpen ik voor mijn werk geïnteresseerd ben. Maar eigenlijk ben ik nog het meest geïnteresseerd in samenwerking: samenwerking met de mensen die ik fotografeer en ervoor zorgen dat ik niet mijn eigen blik op hen projecteer, maar dat we proberen om samen het verhaal te vertellen."

Een zwart-witportret van Sarah Waiswa, met overzetzonnebril en vlechten in het haar.

De reacties op het African Women in Photography-netwerk, waarvan Sarah (hier afgebeeld) mede-oprichtster is, zijn positief. "Ik denk dat mensen blij zijn dat er een plek is waar ze in contact kunnen komen met andere vrouwelijke fotografen, een veilige plaats om in gesprek te komen. Iedereen heeft tot nu toe positieve reacties." Gefotografeerd met een Canon EOS 5D Mark III (opgevolgd door de Canon EOS 5D Mark IV) en een Canon EF 50mm f/1.4 USM-objectief, ingesteld op 1/100 sec, f/7.1 en ISO200. © Sarah Waiswa

Een zwart-witopname met meerdere belichtingen van fotografe Sarah Waiswa die een Canon-camera vasthoudt.

Fotografen die zich willen aansluiten bij het African Women in Photography-netwerk kunnen dit doen via socialemediakanalen (@africanwomenphotograph) of het e-mailadres op de website, zegt Sarah. "Wat betreft het lidmaatschap, fotografen kunnen ons hun portfolio mailen en zeggen: ‘Hallo, ik wil graag lid worden'". Gefotografeerd met een Canon EOS 5D Mark III met een Canon EF 50mm f/1.4 USM-objectief ingesteld op 1/100 sec, f/1.8 en ISO500. © Sarah Waiswa

Vooroordelen bestrijden en opkomend talent stimuleren

Met haar focus op samenwerking en het bestrijden van ongelijke machtsverhoudingen, heeft Sarah het African Women in Photography-netwerk opgericht, dat het werk van vrouwelijke en niet-binaire fotografen uit Afrika viert, en het vrouwelijke perspectief ondersteunt dat nog steeds is ondervertegenwoordigd in het beroep.

"De fotografiewereld is van oudsher gedomineerd geweest door witte mannen. We willen duidelijk meer verhalen zien van vrouwen, en dan vooral van Afrikaanse vrouwen", legt Sarah uit. "Afrika als werelddeel is enorm vaak gefotografeerd, maar de meeste fotografen waren, met name in het verleden, daarbij vooral wit en man.

"We willen de kans krijgen om onze eigen verhalen te vertellen en laten zien dat we tot hetzelfde in staat zijn – en dat onze verhalen net zo belangrijk zijn. We fotograferen vanuit een eigen perspectief en ook dat moet worden erkend."

Het netwerk heeft ook een praktische kant. Het is opgericht in de hoop anderen de ondersteuning te kunnen bieden die Sarah zelf graag had gehad toen ze zelf in het fotografievak begon. "Ik kom uit een cultuur waarbij, historisch gezien, kunst niet werd gezien als carrière", zegt ze. "Toen ik besloot aan dit project te gaan werken, dacht ik: "Wat had het voor mij als vrouw die de fotografie in wil, destijds makkelijker gemaakt? Wat was er op dat moment niet beschikbaar voor mij?"

"In mijn geval had ik graag iemand gehad om mee te kunnen praten, en te vragen: 'Hoe run je nou eigenlijk een succesvol fotografiebedrijf?’ Want uiteindelijk ben je dan wel fotograaf, maar zijn er ook een aantal praktische zaken die je voor elkaar moet hebben om als fotograaf te slagen."

Een technicus met witte handschoenen maakt de sensor van een Canon-camera schoon.

Heb je Canon-apparatuur?

Registreer je apparatuur voor gratis advies van experts, onderhoud van apparatuur, toegang tot inspirerende evenementen en exclusieve aanbiedingen met Canon Professional Services.

Het netwerk biedt mogelijkheden om van elkaar te leren via mentorschappen, koppelingen naar financieringsmogelijkheden en, het meest essentiële, een platform voor discussie en ondersteuning. "De community biedt ons een platform waar we het kunnen hebben over de uitdagingen waar we mee te maken hebben, informatie kunnen delen, middelen en financiering kunnen vinden en waarmee het makkelijker wordt om in de fotografiewereld te opereren", aldus Sarah.

En vrouw met bleke huid in een lange jurk die op een kussen zit bij de deur van een krot met kleurrijk geverfde ijzeren golfplaten, en haar armen omhoog houdt alsof ze zich beschermt tegen de zon.

Een foto uit Sarahs serie ‘Stranger in a Familiar Land‘, die model Florence Kisombe laat zien tegen de achtergrond van Kibera, de grootste sloppenwijk van Nairobi. In delen van Afrika ten zuiden van de Sahara worden mensen met albinisme gemeden vanwege het gebrek aan inzicht in hun conditie, waardoor zij te kampen hebben met de uitdagingen waarvoor zowel de zon als de maatschappij hen stelt en hun het gevoel wordt gegeven niet tot de gemeenschap te behoren". Gefotografeerd met een Canon EOS 5D Mark III en een Canon EF 50mm f/1.4L USM-objectief, ingesteld op 1/1600 sec, f/2.2 en ISO100. © Sarah Waiswa

Een zwart-witfoto van twee jonge meisjes in balletrokjes, hun armen boven hun hoofd geheven.

Ballet is een dure hobby in Kenia en niet voor iedereen weggelegd. Deze foto van Sarahs ‘Ballet in Kibera‘-serie symboliseert de mogelijkheid van de kinderen in de sloppenwijken om deze sociale barrières te doorbreken. Gefotografeerd met een Canon EOS 5D Mark II en een Canon EF 24-70mm f/2.8L II USM-objectief, ingesteld op 70mm, 1/60 sec, f/2.8 en ISO800. © Sarah Waiswa.

Hoor meer over het opzetten van community's voor fotografen in deze aflevering van de Shutter Stories-podcast van Canon:

De macht van de persoon achter de camera

In Sarahs eigen werk vormt de bestrijding van historische en hedendaagse ongelijke machtsverhoudingen een belangrijk thema. Haar project 'Stranger in a Familiar Land' werpt licht op het leven van Florence Kisombe, een model met albinisme en anderen met deze conditie in Afrika ten zuiden van de Sahara, evenals de reacties van de maatschappij hierop.

Een andere opmerkelijke fotografieserie van Sarah is ‘Lips Touched With Blood', waarbij Sarahs hedendaagse portretten van Afrikaanse personen naast archiefportretten zijn geplaatst – een presentatie die het verhaal rond kolonialisme, macht en identiteit vertelt vanuit een nieuw perspectief en er vragen bij stelt. Sarah gebruikt als techniek onder andere blacking-out van haar onderwerpen in de foto’s, om macht te verleggen van de fotograaf naar de gefotografeerde persoon en deze hun identiteit te laten herwinnen.

Het project is een samenwerking met de British Empire and Commonwealth Collection van de Bristol Archives, die ongeveer een half miljoen foto’s in haar bezit heeft van de landen van het voormalige Britse Rijk uit de periode tussen 1860 en de jaren 1970, de meeste gemaakt door Britse reizigers.

"Hoewel natuurlijk het beeld zelf belangrijk is", voegt Sarah hieraan toe, "is het bij het bekijken van deze koloniale foto’s ook interessant om de onderschriften bij de foto’s te lezen, die de context aangeven van de tijd waarin de foto’s zijn gemaakt."

"De fotograaf", zo vervolgt Sarah, "werd vaak neergezet als ontdekkingsreiziger, die zeg maar op een soort expeditie was. De vraag is, hadden de personen op de foto’s hier iets over te zeggen? Wilden ze eigenlijk wel worden gefotografeerd? Zelfs in de beschrijvingen worden ze alleen beschreven als een bezienswaardigheid op een safaritrip – 'Oh, daar is een inboorling,' of iets dergelijks. Alsof deze persoon geen naam of familie zou hebben. Het is alleen de ontdekkingsreiziger die zegt: 'Kijk eens naar al de geweldige dingen die ik heb gezien.' Het gaat er niet om wat er wordt gefotografeerd, maar wie het fotografeert.

"De camera is van oudsher een instrument met ongelijke machtsverhoudingen", legt Sarah uit. "Er was altijd iemand achter die camera die een machtspositie had, nietwaar? Zelfs nu, als fotografen een gemeenschap in gaan, hebben ze macht. Zij zijn degenen die op een bepaalde manier het verhaal bepalen en domineren. Dat is ook nu nog steeds het geval."

Dat is waarom Sarah nogmaals het belang van samenwerking benadrukt. "Natuurlijk helpt het als Afrikanen zelf Afrikanen fotograferen. Hiermee wordt de ongelijke machtsverhouding niet volledig teniet gedaan, maar het perspectief zal zeker anders zijn. Het is belangrijk dat lokale fotografen verhalen kunnen vertellen uit hun eigen omgeving.

"Ik denk dat het overbrengen van het verhaal hierbij cruciaal is – niet alleen wat ik probeer te vertellen, maar hoe we het verhaal kunnen vertellen van deze mensen op de foto, niet alleen door mij en mijn camera, maar door deze mensen onderdeel te laten uitmaken van het totstandkomingsproces."

Strangely Familiar: Guia Besana's gefictionaliseerde vrouwen

Guia Besana vertelt over haar nieuwste serie, Strangely Familiar – een project geïnspireerd door persoonlijke ziekte en het waargebeurde verhaal van een vrouwelijke freakshowartiest uit de negentiende eeuw.
Een zwart-witportret van een man met een geruite sarong en etnische sieraden.

"Ik vind het geweldig wanneer we fotografen hebben van verschillende delen van het continent die ondervertegenwoordigd zijn, bijvoorbeeld uit Centraal-Afrika", zegt Sarah. "We hebben in ons netwerk fotografen van overal op het continent, maar ik zou ook graag meer leden zien uit landen die doorgaans niet zijn vertegenwoordigd." Gefotografeerd met een Canon EOS 5D Mark III en een Canon EF 50mm f/1.4 USM-objectief ingesteld op 1/100 sec, f/7.1 en ISO200. © Sarah Waiswa

Een jonge vrouw kijkt weemoedig opzij, haar hand tegen een muur geplaatst. Twee andere personen staan tegen een andere muur op de achtergrond.

Opkomende fotografen wordt in het netwerk op verschillende manieren hulp geboden: "Ik hield eind vorig jaar een workshop waarbij we [persoonlijke tutorials] hadden over verhalen vertellen en deelnemers hierbij ondersteunden", zegt Sarah. "We bieden zo nodig ook hulp bij subsidieaanvragen of [het geven van feedback] bij foto’s. We helpen en begeleiden waar we kunnen." Gefotografeerd met een Canon EOS 5D Mark II en een Canon EF 24-70mm f/2.8L II USM-objectief, ingesteld op 50mm, 1/60 sec, f/2.8 en ISO800. © Sarah Waiswa

De dominante verhaallijn uitdagen

Als het gaat om het vertellen van een ander verhaal, gelooft Sarah dat een foto net zo krachtig is als geschreven woorden. "Het is voor mij eenvoudiger om me in een foto te verplaatsen dan in een tekst. Foto’s hebben vaak een directe impact", zegt ze. "Natuurlijk vertellen foto’s niet het hele verhaal, maar ze kunnen je raken en je aan het denken zetten.

"Jij en ik kunnen allebei naar dezelfde foto kijken en toch iets totaal anders zien. Dat wordt bepaald door onze achtergrond en zo veel andere dingen. Dat is ook de kracht van een foto, of de kracht van kunst, dat het onderhevig is aan interpretatie en een discussie in gang kan zetten."

Voor de toekomst hoopt Sarah dat de African Women in Photography-community zal blijven groeien. "We versterken en leren van elkaar. "Ik hoop dat jonge en opkomende fotografen de mogelijkheid hebben om de community als een middel te gebruiken dat hun carrière vooruit helpt, waardoor zij hun talent kunnen delen met de wereld en kunnen blijven bijdragen aan verschillende kwesties.

"Onze stemmen zijn een lange tijd niet gehoord geweest", vat Sarah samen. "Maar dit is onze kans om de wereld te laten zien hoe het leven eruitziet door de lens van een Afrikaanse vrouw. Een perspectief dat hoognodig moet worden gehoord en gezien."

Lorna Dockerill

Gerelateerde artikelen

Meld je aan voor de nieuwsbrief

Klik hier voor inspirerende verhalen en het laatste nieuws van Canon Europe Pro