Het is geen geluk, het is wetenschap: de technische hoogstandjes achter de fantastische foto's van Audun Rikardsen op de Noordpool

Hoe helpt fotografie jou als wetenschapper?

"Ik ben erachter gekomen dat mijn wetenschappelijke resultaten veel meer impact hebben als ik ze via een foto laat zien. In veel situaties gebruik ik mijn camera ook als een wetenschappelijk hulpmiddel. Ik fotografeer bijvoorbeeld walvissen om de tekening op de achterkant van hun staart vast te leggen, die vergelijkbaar is met een vingerafdruk. Vervolgens kunnen we de foto vergelijken met databases in andere delen van de wereld, en op die manier kunnen we de migratie van walvissen tussen die gebieden in kaart brengen."

En hoe helpt je werk als wetenschapper je als fotograaf?

"Als wetenschapper ben je gefocust op je doel. Je plant en je probeert resultaten te boeken. Ik doe hetzelfde bij fotografie. Als wetenschapper heb je een goed idee nodig om subsidie te krijgen, maar als fotograaf heb je ook een goed idee nodig om iets anders te laten zien. En als je een idee voor een project hebt, plan je het als een wetenschapper."

"Mensen zeggen wel eens: 'Audun, je hebt zoveel geluk'. Nou, dat is niet zo. Ik denk dat als je een passie hebt, je werk plant en echt graag een bepaald doel wilt bereiken, je het geluk afdwingt. Je kunt het geluk plannen."

Je werk laat vaak dieren vanuit een uniek perspectief zien. Wat probeer je te bewerkstelligen?

"Het draait om het laten zien van momenten in de natuur die je normaal zelden te zien krijgt. Ik weet dat veel mensen klagen dat [bepaalde fotografie] onnatuurlijk is geworden, omdat je zaken kunt vastleggen die je normaal niet zou zien. Maar dat is juist wat ik wil laten zien: een bepaald moment met een bepaald dier in een bepaalde situatie. Ik wil met mijn fotografie graag dieren in hun natuurlijke omgeving en wat ze doen van dichtbij laten zien. Ik wil het gevoel geven dat je er op dat moment bij bent, bij het dier."

Je foto's zijn zo perfect ingedeeld, dat het soms moeilijk is voor te stellen dat ze niet zijn samengesteld.

"Voor mij houdt fotografie in dat de foto een enkele opname moet zijn zonder aanpassingen of toevoegingen. Ik wil dat het volledig natuurlijk is. Ik plan foto's als een wetenschapper. Vaak krijg ik een idee, schrijf ik het op en begin ik na te denken over de mogelijke methoden om die foto vast te leggen. Ik geef nooit op. En als het mislukt, probeer ik het opnieuw. Ik word nog gemotiveerder om mijn doel te bereiken. Het draait om het moment waarop je begrijpt waarnaar je op zoek was, weken- of zelfs maandenlang. Dat is wat me motiveert, als wetenschapper en als fotograaf."

Wanneer je fotografeert in een arendsnest of 's avonds in het water zijn toegankelijkheid en weinig licht zeker wel eens problematisch?

"Voor mij is het het belangrijkst dat ik mijn apparatuur bij weinig licht en in extreme omstandigheden kan gebruiken. Dat betekent dat ik camera's nodig heb met een goed dynamisch bereik en hoge ISO-waardes die weinig geluid maken. Ik gebruik de Canon EOS 5D Mark IV, de Canon EOS 6D Mark II en de Canon EOS-1D X Mark II.

"De meeste mensen gebruiken grote teleobjectieven voor het fotograferen van dieren. Dat doe ik ook; ik gebruik vaak de Canon EF 70-200mm f/2.8L IS II USM en de Canon EF 100-400mm f/4.5-5.6L IS II USM. Maar ik vind het ook leuk om de andere kant op te gaan. Als je een groothoekobjectief (zoals de Canon EF 16-35mm f/2.8L III USM) of zelfs een macro-objectief (zoals de Canon EF 100mm f/2.8L Macro IS USM) gebruikt en dichtbij genoeg kan komen, kun je ook de omgeving waarin het dier leeft laten zien, waardoor de foto een groter verhaal vertelt. De foto zegt meer over het dier zelf."

"In dat soort situaties moet je het gedrag van het dier kennen en analyseren; als je het opjaagt, jaag je het weg. Als je je op een bepaalde manier gedraagt en het dier de tijd geeft, past het zich vaak aan jou aan. Op een bepaald moment raakt het geïnteresseerd en komt het naar jou toe. Dat is het moment waarop je interessante foto's kunt maken."

Wat zijn de meeste extreme dingen die je met je apparatuur hebt gedaan?

"Mijn type fotografie zoekt de grenzen op, in omstandigheden die behoorlijk zwaar zijn. Mijn kit wordt blootgesteld aan zout water, ijskoude omstandigheden en regen, en soms laat ik de kit vallen. Soms gebeuren de dingen zo snel dat ik mijn camera op de grond moet kunnen laten vallen en een andere pakken, en ik moet erop kunnen vertrouwen dat mijn apparatuur dat aankan."

"Mijn schuilplaats is ook een extreme plek — op de rand van een klif bij de zee — dus ik heb een camera nodig die daar in de vrieskou kan staan en nog steeds werkt wanneer ik er aankom. Gisteravond heb ik terwijl het regende mijn Canon EF 16-35mm f/2.8L III USM-objectief in mijn arendschuilplaats geplaatst. Normaal plaats ik een filter aan de voorkant om het objectief tegen de regen te beschermen, maar het filter bleek te lekken. Dus besloot ik het erop te wagen en het objectief buiten in de regen te laten zonder enige bescherming. De regen kletterde hard op het dak van mijn huis, dus ik maakte me behoorlijk zorgen. Maar toen ik vanochtend ging kijken, was het objectief in perfecte staat. Daarom houd ik zo van de objectieven uit de Canon L-serie; ze zijn zo robuust."

Waarom is die betrouwbaarheid zo belangrijk?

"Soms ben je op zoek naar een bepaalde situatie. Je plant ernaartoe en eindelijk ben je zover. Je weet dat nu het moment is, dat het nu moet gebeuren, en als je apparatuur het dan laat afweten... Dat is moeilijker om te accepteren dan als alles werkte en je het zelf hebt verprutst. Soms komt een kans maar één keer! Daarom gebruik ik camera's waarvan ik weet dat ze deze omstandigheden aankunnen. Duurzaamheid en betrouwbaarheid zijn erg belangrijk voor me."

Vertel ons over je zelfgemaakte schuilplaats.

"Omdat ik zowel fulltime wetenschapper als fotograaf ben, is tijd mijn grootste uitdaging. En als ik aan fotografie wil doen, moet ik dit combineren met wetenschap, en met mijn lokale interesses. Ik heb een schuilplaats gebouwd in de bergen, ongeveer twee kilometer van mijn huis. Wanneer onze dochter naar bed gaat, ga ik ernaartoe om de schuilplaats in orde te maken, de camera's te plaatsen en de sensoren in te stellen. Dan maakt de camera de foto voor me."

"De schuilplaats was ook bedoeld als een soort kantoor waar ik zowel aan wetenschap als fotografie kan doen. En het is geweldig, want als ik in mijn schuilplaats ben, kan ik me op mijn werk concentreren zonder storende telefoontjes. En als er een arend aankomt, kan ik ook fotograferen. Het duurde drie jaar voordat de arenden kwamen, maar nu lijkt het eindelijk te werken."

Waardoor ben je geïnteresseerd geraakt in fotograferen op zee?

"Ik groeide op in een kustgemeenschap die dicht bij de natuur staat, en ik herinner me nog goed het moment waarop ik mijn eerste duikmasker kreeg van mijn ouders. Boven het water hoorde ik de vogels, auto's en pratende mensen... En toen deed ik mijn hoofd onder water en was het compleet anders. Ik hoorde bewegende stenen, zachte stemmen en daarna was er volledige stilte."

"De millimeters die deze twee werelden van elkaar scheiden, hebben me altijd gefascineerd. Vogels duiken onder om vissen te vangen en walvissen komen omhoog om te ademen. De levens van deze wezens worden verbonden door deze enkele millimeters wateroppervlak."

Vind je het belangrijk om op een bepaalde soort of specifieke locatie te focussen?

"Ja, ik probeer me te specialiseren in mijn lokale omgeving. Ik reis niet veel en de meeste van mijn foto's zijn in de omgeving gemaakt, binnen een paar kilometer. Ik denk dat veel mensen die mogelijkheid hebben, ook als je midden in Londen woont of in de Sahara. Er is namelijk altijd iets dat jouw omgeving uniek maakt. Als je je daar op richt, maak je kans om ergens op het juiste moment te zijn en een foto te maken die zich van de meeste andere foto's onderscheidt."

Hoeveel opnames maak je voor een goede foto?

"Hoe meer je een foto plant, hoe minder foto's je neemt en hoe beter ze zijn. Met een goede planning zijn misschien de helft van de foto's goed. Als je minder goed plant, kun je duizenden foto's nemen en is er misschien één die eruit springt, als je geluk hebt."

Hoe ziet de toekomst er voor je uit?

"Ik moet toegeven dat het best lastig is om mijn baan als wetenschapper, mijn fotografie en mijn rol als vader en gezinslid met elkaar te combineren. Dus dat is mijn uitdaging: tijd. Ik probeer me op dat vlak steeds te verbeteren. In de toekomst wil ik blijven fotograferen, maar ik moet ook een vader zijn. Ik zoek naar manieren om alles op een efficiënte manier te combineren. Hopelijk kan ik mijn dochter enthousiast maken voor fotografie. Dat zou zeker helpen!"