Formeel uitgestorven: de laatste noordelijke witte neushoorns

Eerder dit jaar bracht Paolo Pellegrin vijf dagen door in Ol Pejeta Conservancy in Kenia om de neushoorns te documenteren. "Dit verhaal leek alles te omvatten", zegt hij. "Het zijn wilde dieren, ze zijn magnifiek, de op één na grootste [land]zoogdieren ter wereld, en dit zijn de laatste twee." Als je kijkt naar zijn beelden van Najin en Fatu, kijk je naar een wereld die binnenkort ophoudt te bestaan.

Dit paar witte neushoorns zijn de enige twee van hun soort die nog over zijn op aarde, als gevolg van habitatverlies en wijdverspreide historische en moderne stroperij vanwege hun hoorns. Na de dood van het laatste mannetje in 2014 zal er nooit meer een noordelijke witte neushoorn op natuurlijke wijze geboren worden, hoewel er wel pogingen worden ondernomen om hun DNA te behouden. In Paolo's minimalistische zwart-witfoto's en bewegende beelden voel je de zwaarte van hun hachelijke situatie en tegelijkertijd de kracht, schoonheid en magie van het werken met deze bijzondere 3.000 kg wegende wezens.

"In ons dagelijks leven worden we niet geconfronteerd met wilde dieren", zegt Paolo. "We hebben misschien een kat, maar dit is compleet anders." Als Magnum-lid is Paolo een gerenommeerd fotojournalist en winnaar van meerdere prijzen voor zijn beelden van conflicten en natuurrampen over de hele wereld. De laatste tijd richt hij zich op het verslaan van ecologische verhalen door het fotograferen van smeltende gletsjers en vulkanen, en het weergeven van deze geologische fenomenen als deel van een levend, ademend geheel.

Om deze beelden te kunnen maken, moest Paolo het vertrouwen van de neushoorns winnen. "Alles gaat heel langzaam, heel bewust", zegt hij. "Je ligt op de grond, probeert ze aan je aanwezigheid te laten wennen, komt elke dag een beetje dichterbij en gaat hun mentale ruimte binnen. Als fotograaf wil je onzichtbaar zijn of verdwijnen in een situatie, maar zichtbaarheid wordt bereikt door extreme zichtbaarheid, door aanwezigheid en connectie."

Twee rangers die nauw met de dieren samenwerken en op sommige foto's te zien zijn, ondersteunden hem bij het opbouwen van die band. "Ze hebben een quasi-spirituele band opgebouwd", zegt Paolo. "Het was prachtig om naar deze onuitgesproken communicatie te kijken, die bestond uit gebaren en heel subtiele, heel doordachte bewegingen."

Paolo reisde naar Kenia met een journalist die het verhaal schreef. Elke ochtend stond hij vroeg op, rekening houdend met het schema van de dieren. Het was snikheet, dus de neushoorns namen lange modderbaden om af te koelen, aten gras of deden een dutje. Paolo was gefascineerd door hoe ze sliepen.

"Het werd een belangrijk thema, vooral bij bewegend beeld", zegt hij. "Ze sliepen nooit helemaal. Ze zijn bijziend, maar ze hebben een uitzonderlijk goed gehoor, dus als ze slapen zijn hun oren altijd actief."

Ze sliepen naast elkaar, waardoor ze 360° dekking hadden voor alle geluiden die hen konden waarschuwen voor gevaar. De slaapmomenten vertegenwoordigden hun afhankelijkheid van elkaar, en toonden hun kwetsbaarheid. "Het was een cadeautje", zegt Paolo.

Bij het vallen van de avond trokken de neushoorns naar een ander deel van het reservaat. Op de derde of vierde dag van de opnames vroeg Paolo de rangers of hij met de beesten mee mocht. Er hing een andere sfeer bij het fotograferen in deze omgeving. "Misschien vanwege de duisternis of omdat dit hun omgeving was", legt hij uit. "Het voelde intens, wilder."

Andere fotografen die de neushoorns fotografeerden, deden dat meestal overdag. Paolo's nachtopnamen geven een perspectief dat je minder vaak ziet. De indrukwekkende mogelijkheden bij weinig licht die Paolo's Canon EOS R5 biedt, kwamen in dit scenario goed tot hun recht.

Met een Canon EOS R5 en twee objectieven, de Canon RF 28-70mm F2L USM en de RF 70-200mm F2.8L IS USM, was zijn uitrusting ook eenvoudig. "Ik heb 90% van de tijd met de RF 28-70mm F2L USM gefotografeerd, verreweg het beste objectief waar ik ooit mee heb gewerkt", zegt Paolo. "Het is ongelooflijk snel en geeft echte schoonheid en textuur."

Zo creëerde Paolo een collectie waarin hij portretten van de neushoorns combineert met bijna abstracte opnamen van hun huid van dichterbij. Het was zijn streven om "beelden te maken die zowel esthetisch mooi zijn als een stapje verder gaan en de kijkers iets laten voelen bij deze schepsels".

De laatste jaren experimenteert Paolo steeds meer met video (zie hierboven). "Fotografie is zo beperkt", zegt hij. "Een deel van de kracht komt voort uit de beperkingen, omdat het van de kijker een actieve betrokkenheid vereist. Maar sommige situaties, zoals oorlog met het ratelende geluid van beschietingen, kun je niet overbrengen met een stilstaand beeld."

Dit was zo'n situatie. "Op de foto's waarin ze slapen, zien ze er sereen uit, maar met video gebeurt er iets interessants", vervolgt hij. "Je hoort het gezoem van kleine insecten, van de wind die het gras en de bladeren beweegt." Door de combinatie van stilstaande en bewegende beelden kan Paolo een rijker verhaal vertellen.

De hybride producten van Canon lenen zich voor deze multi-layered, multimediale benadering. "Het begon met het uitzoeken van een camera die over deze mogelijkheden beschikte", zegt Paolo. "In het begin wist ik niet echt wat ik ermee aan moest. Met elke nieuwe generatie wordt hij steeds toegankelijker. Je moet de mogelijkheden benutten. Fotografie evolueert parallel aan technologie. We hebben nu hulpmiddelen die zowel geweldige video's als geweldige fotografie bieden, wat fantastisch is, moet ik zeggen."

Op de laatste van die vijf dagen had Paolo het vertrouwen van de neushoorns zodanig gewonnen dat hij ze met zijn uitgestoken hand kon aanraken. "Dat was het eindpunt van een reis, die werd bezegeld door deze fysieke aanraking", zegt hij.

Niet iedereen kan zo dicht bij deze dieren komen. Maar door deze beelden voelen we indirect het ontzag dat ze inboezemen. Natuurbehoud draait om zorg. Het uitsterven van bepaalde soorten kan abstract lijken en minder op de voorgrond staan in onze gedachten, omdat we in ons dagelijks leven geen wilde dieren zien. De kracht van een fotograaf is echter het vastleggen van een verhaal, de details en de kracht van wildlife om ons eraan te herinneren dat we moeten vechten voor de soorten die overblijven. Voor de noordelijke witte neushoorn is het nu te laat, maar fotografie zoals die van Paolo stimuleert ons om te vechten voor andere bedreigde diersoorten, in plaats van toe te kijken hoe ze voor altijd verdwijnen.