Tips voor fotografie met bokeh: een handleiding voor beginnende fotografen

De term bokeh is een Japans woord dat 'onscherpte' betekent en dat wordt gebruikt om de onscherpe gebieden van een foto te beschrijven. Het woord Bokeh wordt langgerekt uitgesproken zodat het rijmt op oké, hoewel in het Japans de tweede lettergreep een korte e is, als in ‘het’. Bokeh is het meest zichtbaar in foto's met veel kleine heldere hooglichten, zoals straatlantaarns in de nacht. Maar het gaat niet alleen om eruit springende cirkelvormige hooglichten, bokeh verwijst ook naar de kwaliteit van eventuele wazige delen van een beeld.

Opnamen maken van deze onscherpe gebieden is één van de meest aantrekkelijke effecten om in fotografie te gebruiken. Hierdoor kunnen we afleidende rommelige elementen wegwerken, wordt de aandacht op de belangrijke delen van het beeld gevestigd en worden overbodige details omgezet in prachtige romige kleuren en tinten.

Om deze redenen is bokeh reeds lange tijd een van de meest effectieve visuele trucs in het arsenaal van de fotograaf. Tegenwoordig kunnen smartphones met twee lenzen bokeh nabootsen, maar alleen met behulp van software. De minuscule lenzen en sensoren in smartphones maken het onmogelijk om de geringe scherptediepte te bereiken die je nodig hebt voor natuurlijk bokeh. Het is een optisch effect dat alleen kan ontstaan met de lenzen en sensoren van grotere camera's en er gaat niets boven de uitstraling van het echte werk. Fotografen dachten voorheen dat je een spiegelreflexcamera nodig had om een goede achtergrondvervaging te bereiken, maar een systeemcamera zoals de Canon EOS R6 die hier wordt gebruikt, is ideaal en instapmodellen zoals de Canon M50 of de EOS M6 Mark II systeemcamera's zullen net zo effectief zijn. De lens is een belangrijker element dan de camera.

Hier bekijken we enkele van de belangrijkste technieken, camera-vaardigheden en vereisten wat betreft uitrusting, die nodig zijn om aantrekkelijk bokeh vast te leggen en zo je foto's nog opvallender te maken. Er komt meer bij kijken dan alleen het vervagen van de achtergrond. Het gaat namelijk ook om het vastleggen van aantrekkelijke hooglichten, het vinden van het juiste licht of het kadreren van details die er geweldig uitzien als de foto's onscherp zijn.

Om aantrekkelijk bokeh vast te leggen, heb je een 'snelle' lens nodig. Dit betekent een lens met een groot maximaal diafragma, idealiter f/2.8 of groter (lager f-getal). Dit is een van de belangrijkste redenen om een snelle prime lens (vaste brandpuntsafstand) op te nemen in je uitrusting, ook al wordt de brandpuntsafstand gedekt door de standaard zoomlens in je uitrusting. Met een prime lens met een groot maximaal diafragma zoals de hier gebruikte Canon RF 50mm F1.8 STM-lens kun je achtergronden met gemak onscherp maken en details in prachtige lichtpunten laten vervagen. Met een standaardlens met een maximaal diafragma van f/4-5.6 of meer kun je de achtergrond weliswaar vervagen, maar de kwaliteit van het bokeh zal niet hetzelfde zijn. Vanzelfsprekend betekent een groot maximaal diafragma dat de lens meer licht binnenlaat. Dit is ook handig bij weinig licht, wanneer je echt creatief kunt worden met bokeh.

Er is nog een andere factor waarmee je rekening moet houden, hoewel die minder essentieel is. Lenzen leggen op verschillende manieren vervaging vast en sommige lenzen zorgen voor een aangenamer bokeh dan andere. Over het algemeen resulteert een lens met meer diafragma lamellen in een aantrekkelijker cirkelvormig bokeh, omdat elk lichtpunt de vorm van het diafragma weerspiegelt. Dit is minder belangrijk als je fotografeert met de lens helemaal open - dat wil zeggen, met het maximale diafragma (laagste f-getal) dat de lens ondersteunt, als de opening toch al cirkelvormig zal zijn - maar dat zal niet altijd het geval zijn. Je kunt het aantal lamellen van je lens vinden in de meegeleverde handleiding, of je kunt het opzoeken in de specificaties van je lens op dewebsite van Canon. Zeven lamellen is geweldig voor een aantrekkelijk bokeh, maar negen is nog beter.

Welk diafragma je kiest, heeft een grote invloed op de uitstraling van het bokeh in je foto's. Hoe groter het diafragma (dat wil zeggen, hoe lager het f-getal), hoe geringer de scherptediepte, wat weer betekent dat de achtergrond vervaagt. Probeer dus te fotograferen in de diafragmavoorkeuze (Av)-modus of in de handmatige modus en kies een groot diafragma (laag f-getal).

In de diafragmavoorkeuze (Av)-modus moet je ook de ISO-waarde instellen. Probeer 100 om te beginnen en kijk of de sluitertijd snel genoeg voor je is. Als alternatief kun je in de handmatige modus (M) met Auto ISO zowel het diafragma als de sluitertijd instellen en dan de camera de juiste ISO-waarde laten bepalen. Belangrijk is dat je een groot diafragma en een sluitertijd kiest die snel genoeg is om ervoor te zorgen dat de scherpgestelde gebieden van de foto scherp zijn als je vanuit de hand fotografeert (probeer iets van ongeveer 1/200 sec.).

Vergroot de afstand tussen je onderwerp en de achtergrond, zodat de achtergrond nog waziger wordt, Een andere factor is de afstand tussen het onderwerp en je camera. Hoe dichter je lens bij het onderwerp is, hoe geringer de scherptediepte. Dit betekent dat de achtergrondgebieden sneller onscherp worden. Let op hoe in onze bloemenfoto's de voorste bloemen scherp zijn, terwijl de achterste bloemen al onscherp zijn. Dus om meer van het beeld te vervagen, breng je het onderwerp dichter bij je camera en verder weg van de achtergrond.

Een langere brandpuntsafstand kan resulteren in een sterkere achtergrondvervaging. Dit komt omdat de beeldhoek scherper wordt, dus in feite wordt een kleiner deel van de achtergrond in het kader opgenomen. Dit is de reden waarom telezooms heel geschikt zijn om een onderwerp te isoleren en de achtergrond te vervagen zonder details te behouden. Dus als je de vervaging sterker wilt maken en het bokeh wilt verbeteren, doe dan een paar stappen terug en zoom in (of verander de lenzen) naar een langere brandpuntsafstand.

We zien bokeh in de eerste plaats als een achtergrondverfraaiing, maar het kan ook goed ingezet worden voor de voorgrond van het kader. Door te kiezen voor een compositie waarbij details op de voorgrond vervagen, kun je het oog van de kijker naar je scherpe onderwerp leiden. Dit kan betekenen dat je de camera dicht bij flora of laag bij de grond brengt om de onscherpe voorgrond goed in beeld te krijgen. Zachte details als deze dragen bij aan het gevoel van diepte in een scène en zijn een geweldige manier om gedurfde, onscherpe kleuren in je compositie te brengen.

Diepte is ook bij videocompositie essentieel omdat het de kijker helpt om zich te oriënteren rondom de scène. Het opnemen van onscherpe details in de voor- en achtergrond van een scène is een geweldige manier om het gevoel van diepte te versterken en de aandacht op het beeld te vestigen. Bovendien zien bokeh-hooglichten er in video net zo mooi uit als in foto's, met als extra bonus dat ze ook nog kunnen bewegen. Autokoplampen, feestverlichting en andere heldere lichtpunten zien er bijzonder mooi uit als ze vervagen tot fonkelende bokeh-punten die eruit springen.

Een van de meest uitgesproken manieren om bokeh te gebruiken in je foto's is om kleine, heldere lichtpunten op te nemen tegen een anders donkere achtergrond of bij weinig licht. Het is een betoverend effect dat zich in allerlei omstandigheden kan voordoen zoals bij de zon die door bomen schijnt, in een drukke straat als het donker is, bij een kleurrijke kermisattractie of bij kaarsen op een taart. Een feestverlichtingsset leent zich uitstekend om dit effect zelf eens uit te proberen. Plaats de set op de achtergrond van je opname, op de voorgrond of op beide tegelijk. Als ze onscherp zijn, veranderen de lichtjes in aantrekkelijke bokeh-cirkels.

Als je opnamen maakt met de lens helemaal open (bij het maximale diafragma), moet je ronde bokeh in je foto's krijgen, omdat de opening rond is. Anders wordt de vorm van de bokeh bepaald door het aantal diafragma lamellen in de lens. In het algemeen geldt hoe meer lamellen, hoe ronder het diafragma blijft bij het openen en dus hoe ronder het bokeh. In de praktijk betekent dit meestal dat bokeh-hooglichten cirkelvormig of zeshoekig zijn. Als je wilt zien welke vorm je bokeh heeft, haal je gewoon je lens van de camera, houd hem tegen het licht en kijk erdoorheen.

Maar waarom zou je niet creatief zijn en de vorm van je bokeh veranderen? Je kunt dit doen door een sjabloon van een willekeurige vorm uit te knippen en deze aan de voorkant van je lens te bevestigen. In deze video verandert een gewone kaart het bokeh in een veelheid van kleurrijke sterren en sneeuwvlokken.

We hebben gezien dat onscherpe lichtpunten een aantrekkelijk bokeh creëren als je met de juiste instellingen fotografeert. Hier is een eenvoudige opstelling die je thuis kunt proberen om een stilleven boordevol bokeh te maken. Plaats een object op een spiegeloppervlak en plaats dan een verfrommeld vel folie op de achtergrond (niet te verfrommeld, slechts een paar kreukels moeten volstaan zodat het licht wordt verspreid in plaats van alleen maar gereflecteerd). Laat een lamp voor huishoudelijk gebruik op de folie schijnen en gebruik een tweede licht om het onderwerp te verlichten (wij gebruikten een LED-paneel, maar een eenvoudige lamp werkt ook). Plaats je camera dicht bij het onderwerp, zet hem in de diafragmavoorkeuze (Av)-modus, gebruik een groot diafragma (idealiter rond f/1.8) en fotografeer vanuit een lage hoek om het prachtige onscherpe bokeh vast te leggen.