Altijd op zoek naar verhalen: Magnum-fotograaf Jérôme Sessini over het vinden van je fotografische stem

Zijn met een tweede prijs bekroonde reeks 'Final Fight for Maidan' legde het gewelddadige conflict in februari 2014 vast tussen de Oekraïense politie en de pro-Europese betogers die zich tegen de regering hadden gekeerd. De betogers bouwden barricades op en bezetten het Maidanplein in Kiev. De conflicten bereikten op 18 februari 2014 een hoogtepunt, toen aan beide zijden in totaal 70 mensen werden gedood.

Hoe ben je geïnteresseerd geraakt in fotografie?

"Ik kocht mijn eerste camera toen ik ongeveer 23 jaar was. Dat was begin jaren negentig. Ik was gefascineerd door beelden in het algemeen, zoals schilderijen en foto's, en door geschiedenis. Toen ik boeken van Mark Cohen, Lee Friedlander en Diane Arbus zag, begreep ik dat fotografie de taal van de ziel is. Ik ging foto's maken in de omgeving van mijn geboortestad in de Vogezen. Ik fotografeerde landschappen en portretten van gewone mensen."

In 1998 verhuisde je naar Parijs om als fotograaf aan de slag te gaan en je begon bij het fotoagentschap Gamma. Hoe ging dat precies in zijn werk?

Was Albanië wat je ervan had verwacht? Was je goed voorbereid?

"Ik was totaal niet voorbereid. Toen ik 's avonds in de haven van Durrës aankwam, wist ik niet waar ik naartoe moest. Ik volgde een groep mensen die zouden gaan strijden met het Kosovaars Bevrijdingsleger, maar toen we eenmaal in Albanië aankwamen, lieten ze me achter met mijn camera. Gelukkig kwam ik een journalist tegen die me wilde helpen, daar heb ik echt geluk mee gehad. In die tijd was Albanië echt nog een gevaarlijk land."

Sindsdien heb je veel korte projecten gedaan en een aantal diepgaande persoonlijke reeksen, zoals een vierjarig project in Mexico. Hoe staan deze twee werkwijzen met elkaar in verband?

"Mexico was het eerste project waar ik een aantal jaar aan wilde wijden [in plaats van een korte periode]. Ik spreek Spaans en ik heb veel contacten in het land. Ik wilde echt weten wat daar aan de hand was en de veranderingen door de tijd heen meemaken. Ik vind het moeilijk om jarenlang met een project bezig te zijn, maar korte opdrachten zijn eigenlijk net zo lastig, omdat je snel moet reageren. Soms groeit een nieuwsbericht uit tot een langdurig project. Ik werk nu drie jaar in Oekraïne en dat begon eigenlijk allemaal met een nieuwsbericht. Hoe ik weet of iets een verhaal is dat ik op de voet wil volgen? Moeilijk uit te leggen. Het draait om de aantrekkingskracht voor de mensen, niet iets rationeels."

Identificeer je je met de strijd van de mensen die je fotografeert? Toen je bijvoorbeeld op debarricades in Oekraïne was, was het toen niet lastig om niet betrokken te raken bij wat er gaande is?

"Soms maak ik vrienden en ik heb ook mijn eigen politieke opvattingen. Maar die laat ik in mijn foto's niet zien. Ik probeer met mijn foto's geen verklaring te geven voor wat er gaande is. Het ligt vaak veel gecompliceerder dan dat. Foto's kunnen de situatie wel laten zien en emoties overbrengen. Ik hou ervan als foto's vragen oproepen [bij degenen die een mening hebben]. Ik wil dat mensen hun eigen beeld vormen."

Het lijkt er steeds meer dat op zichzelf staande foto's hun kracht verliezen. Vind je dat een verhaal vertellen belangrijker is dan één sterke foto?

"Zeker weten. In een verhaal volgen gebeurtenissen elkaar op. Je kunt het vergelijken met muziek: als je muziek componeert, heb je soms langzame stukken, dan weer stukken vol met spanning. Ik probeer hetzelfde te doen met mijn fotoreeksen. Ik denk altijd in opeenvolgende reeksen. Ik probeer een verhaal te vertellen, niet om enkele losse foto's te maken."

Hebben fotografen tegenwoordig te maken met nieuwe ethische dilemma's?

"Ja, er zijn een aantal punten waarover we nog niet zijn uitgesproken. Ik hou er niet van als foto's worden nabewerkt om een slechte foto goed te maken. Tijdens de nabewerking maak ik mijn foto's neutraler en realistischer, omdat een digitale opname soms te scherp en te kunstmatig is."

"Er zijn puristen die vinden dat foto's niet mogen worden bijgesneden of in scène zijn gezet. Dat maakt mij niets uit. Waar het voor mij om draait, is de oprechtheid van de fotograaf. Als je een foto in scène zet, is dat prima, zolang je er maar eerlijk over bent. Ik vind het niet oké als je een foto in scène zet en net doet alsof het echt is. Fictie in foto's kan een hele sterke manier zijn om een verhaal te vertellen."

Hoe is je manier van verhalen vertellen veranderd? Je werkt nu ook meer met videobeelden.

"Ik ben geen filmmaker, maar soms maak ik wel gebruik van video. In Kiev bevond ik me op het Maidanplein op een barricade met een aantal betogers, toen scherpschutters het vuur op hen openden. Ik zat daar een aantal uur en mijn foto's begonnen allemaal op elkaar te lijken. Daarom besloot ik te gaan filmen en ik moet zeggen dat de beelden veel sterker overkwamen dan op foto. Maar ik ben in de eerste plaats een fotograaf, geen filmmaker."

Wat is je advies voor beginnende fotografen?

"Vind jezelf en blijf jezelf. Dat is moeilijker dan je denkt, want je kunt jezelf eenvoudig verliezen in de fotografie. Wanneer je begint als fotograaf, weet je vaak niet welke richting je op wilt. Je probeert van alles uit en het is moeilijk om je eigen weg te vinden."