9 fouten bij het filmmaken en hoe je ze kunt vermijden

Welke dingen hadden de professionals graag anders gedaan? Iedereen moet ergens beginnen en wanneer je de filmwereld betreedt, valt er veel te leren: van technische inzichten tot het vertellen van verhalen en het vinden van je plek binnen een grootschalige productie.

Onderweg fouten maken hoort bij het leerproces, maar leren van anderen ook. De Italiaanse documentairemaker en tv-presentator Roberto Palozzi, die het videoproductiebedrijf Erebus Productions runt en wildlife-, natuur- en geschiedenisfilms voor de Italiaanse tv maakt, zegt dat hij zijn vak met vallen en opstaan heeft geleerd.

Roberto brak door toen hij wilde dieren op Antarctica filmde, en volgens hem compenseerde het adembenemende landschap zijn praktische tekortkomingen. ‘Ik had helemaal geen ervaring, maar ik bevond me midden in een bevroren oceaan met zeehonden en keizerspinguïns, dus het was vrij makkelijk om met goede beelden thuis te komen. Niet omdat ik een goede filmmaker was, maar omdat alles om me heen zo prachtig was.’

Collega-documentairemaker Michael Zomer begon zijn carrière in de wereld van extreme sporten. Hij begon ooit in Nederland met het filmen van zijn vrienden bij het skateboarden, waarna hij diverse actiesporten in beeld bracht voor onder meer Discovery Channel en Red Bull. De laatste tijd is hij zich steeds meer gaan richten op subculturen. Hij filmt nu inheemse gemeenschappen in de verste uithoeken van de wereld. 'De laatste jaren is het vertellen van verhalen een stuk belangrijker voor me geworden', zegt hij. 'De beste reactie die ik nu kan krijgen is, 'Wauw, dat verhaal heeft me echt geraakt’. Ik heb altijd al een fascinatie gehad voor mensen die anders zijn, ook zonder camera in de hand. Ik leer ze graag beter kennen, zodat ik als filmmaker uit het hart gegrepen verhalen kan vertellen.'

Cameraregisseur en cinematograaf Juan Luis Cabellos AEC is gevestigd in Madrid, waar hij een goede naam heeft opgebouwd met een zeer gevarieerd aantal Spaanse series. Zijn jarenlange ervaring met filmen voor film en tv heeft hem geleerd hoe belangrijk een goede houding is ten opzichte van de mensen waar je mee samenwerkt.

‘Als professional in deze business moet je betrouwbaar zijn', zegt Juan. ‘Een filmteam werkt als een team dat de wielen vervangt tijdens een autorace. Als iemand tekortschiet, is de auto niet op tijd klaar. Bij voorkeur ben jij niet de onhandige monteur die de werkzaamheden vertraagt.’

Juan, Michael en Roberto vertellen hier wat ze hebben geleerd gedurende hun jaren van filmmaken en ze onthullen de negen belangrijkste fouten die je moet vermijden wanneer je begint in de filmbranche.

Het is goed om alles te leren dat bij filmopnamen komt kijken, maar Juan en Roberto waarschuwen om niet te proberen alles zelf te doen, hoe verleidelijk dat ook is.

‘Dit is absoluut teamwork', zegt Juan. ‘Het is heel belangrijk om te weten hoe het werkt, niet alleen technisch, maar ook hoe je met de rest van de crew moet communiceren. Hierdoor krijg je meer inzicht in de dagelijkse gang van zaken bij een film. Wees vooral aardig tegen mensen, of je nu de regisseur of de laagste assistent bent. Uiteindelijk zijn we niet alleen een team maar ook een familie.’

‘Ik probeerde om alles zelf te doen', zegt Roberto. ‘Dat werkt wel als fotograaf, maar niet als videograaf. Je kunt de vele variabelen in een videoproductie niet in je eentje controleren. Als je een goede documentaire wilt maken, werk dan met een team.’

Roberto heeft een achtergrond in de fotografie, dus toen hij begon was hij op zoek naar de perfecte opname, wat zich niet altijd naar video laat vertalen. ‘Bij fotografie toon je een moment, terwijl je bij video een verhaal moet vertellen. Een prachtige clip van 20 seconden is niet zo waardevol als je geen clip voor ervoor en erna hebt.

Had ik maar begrepen dat elke clip verbonden is met de clip die ervoor en erna komt. Meer kennis over video-overgangen zou me heel erg hebben geholpen. Als je een documentaire maakt, moet je het eindresultaat in gedachten houden dat tijdens de bewerking ontstaat. Als je weet hoe het bewerkingsproces in elkaar steekt, houd je daar rekening mee tijdens het filmen.’

Zelfs na jaren filmen kun je daar nog de fout mee ingaan, zegt Michael. 'Ik denk dat ik precies weet wat ik wil, dus film ik alleen het nodige, wat betekent dat ik niet te veel opnamen maak zodat de nabewerking vlot gaat. Maar soms schiet ik daarin door en mis ik bepaalde opnamen terwijl ik op dat moment gewoon langer had moeten blijven doorfilmen.'

Juan raadt ook aan om naar een filmacademie te gaan om het vak te leren. ‘Het hoeft niet de beroemdste of duurste academie te zijn. Er is een groot aanbod in Europa, dus zoek naar de academie die bij je past. Je ontmoet mensen in dezelfde situatie als jij en tijdens het werken aan projecten met je collega’s doe je ervaring op en maak je ‘vlieguren’.’

‘In het begin dacht ik dat extreme opnamen het beste waren', zegt Roberto, die liever 12 mm dan 45 mm gebruikte voor groothoekopnamen, een extreme telefoto zoals 400 mm prefereerde boven 200 mm, en vaker dan nodig streefde naar een geringe scherptediepte.

‘Tegenwoordig vind ik dat je ernaar moet streven dat je beeld eenvoudig en vloeiend is en een natuurlijke uitstraling heeft. Als je je toevlucht moet zoeken in extreme middelen, dan ben je op zoek naar iets om de tekortkomingen van je verhaal goed te maken. Als je verhaal goed is, hoef je niet extreem te filmen, en als je beelden eenvoudig en vloeiend zijn, is je verhaal beter.’

Een van Michaels grootste fouten bij het filmmaken was het maken van opnamen in ver afgelegen jungles zonder een duidelijk plan te hebben. “Van de plekken waar ik heen ga is weinig bekend, dus je kunt niet altijd van tevoren een plan maken, maar ook dan is het verstandig om toch een script te schrijven”, zegt hij. “Doe je dat niet, dan kom je thuis met allerlei onsamenhangende verhaallijnen. Dus maak een script op basis van wat je weet, en neem dat als uitgangspunt.”

Nabewerking is geen wondermiddel, voegt Juan eraan toe. “De lichtsfeer moet op de set worden gecreëerd. Het beeld op de setmonitor moet er ongeveer zo uitzien als het er uit gaat zien in de uiteindelijke kleurgradatie. Kleurcorrectie moet alleen een fijnafstemming zijn om de kleine verschillen tussen de opnamen weg te werken en de laatste nuances in de kleurreproductie aan te brengen. Heel veel beslissingen, zoals de richting van het licht, kun je in de nabewerking niet meer ongedaan maken.’

Juan vertelt ook dat je altijd voorzichtig moet zijn met de belichting en niet te veel op de kracht van RAW moet vertrouwen. ‘RAW-bestanden geven ons fantastische bewegingsruimte in de nabewerking, maar ze zijn niet magisch of eindeloos. Wees voorzichtig met het diafragma en pas ook de kleurtemperatuur aan, zodat de instellingen overeenkomen met de uitstraling en sfeer die je wilt bereiken.’

“Als je naar ver afgelegen locaties gaat, kun je daar niet zomaar opeens met je camera verschijnen. Het is belangrijk dat je eerst goed onderzoek doet”, zegt Michael. Wanneer hij een inheemse gemeenschap wil benaderen, gaat hij eerst op zoek naar antropologen die de regio al eerder hebben bezocht. “Ik ben op zo veel plaatsen geweest waar alleen al het noemen van de naam van een bepaalde antropoloog de deur voor je opent omdat die al het vertrouwen van de mensen daar heeft gewonnen.”

Het vinden van lokale vertalers is ook heel belangrijk. Zij kunnen je helpen met de praktische aspecten van hoe je die afgelegen gemeenschappen bereikt. “Soms moet je vijf dagen op een motorfiets of op een lastdier reizen om daar te komen”, zegt Michael. “Ik zou die locaties nooit zelf kunnen bereiken, dus je moet contact zoeken met locals en op hun kennis vertrouwen. En dat doe ik graag. Ik denk dat dat de sleutel is voor het maken van een succesvolle productie.”

Een aantal van de inheemse gemeenschappen die Michael filmt zien zelden buitenstaanders. “Stel je voor dat ze nog nooit een camera hebben gezien – dan is het nogal wat als je direct begint te filmen”, zegt hij. “Ik laat altijd oprechte interesse zien in hun cultuur, maar deel ook dingen over mijn eigen leven omdat zij ook in mij geïnteresseerd zijn, en zo bouw ik langzaam vertrouwen op.”

De grootte van je apparatuur speelt hierbij ook een rol. “Als we nadenken over culturele gevoeligheden, wil je niet zomaar komen opdagen met iets reusachtigs en intimiderends”, voegt Michael eraan toe. “Het is nogal ongepast om dan met een enorme camera te verschijnen. Je wilt een camera die zo compact mogelijk is, zodat mensen ontspannen blijven en zich openstellen.”

Voor zijn werk in afgelegen gemeenschappen, vertrouwt Michael op de cinematische filmmogelijkheden van de Canon EOS C70. “Ik vind de interne ND-filters geweldig, maar ook dat ik in 4K kan opnemen met 100 fps en de levensduur van de accu, omdat ik op plaatsen kom waar geen elektriciteit is. Het is de beste camera die ik me kan voorstellen voor mijn werk.”

Roberto herinnert zich zijn eerste opnamen, toen hij zeulde met ongelooflijk zware tassen vol apparatuur. Dit kwam ten dele door zijn onervarenheid en gebrek aan planning. Hij wist niet welke camera's en objectieven werkten voor welk scenario, of zelfs welke opnamen hij wilde hebben, dus moest hij voor alles wat bij zich hebben.

‘In de loop der jaren is mijn tas steeds lichter geworden', vertelt hij. ‘Ik probeer om alleen apparatuur mee te nemen die ik ga gebruiken. Ik wil zeker weten wat ik wil doen en het niet aan het toeval overlaten. Nu ik weet wat ik wil filmen, weet ik ook wat de juiste apparatuur is om mijn doel te bereiken.

Michael raadt ook aan om de zaken simpel te houden. ‘Ik heb geleerd om niet te veel apparatuur mee te brengen. Je wilt in de eerste plaats een verhaal vertellen. Ik ben weleens bezig met de brandpuntsafstand van het objectief of de scherptediepte voor het krijgen van een bepaalde opname, maar bij documentaires draait het vooral om het verhaal.’

‘Het is heel belangrijk dat je je apparatuur goed kent’, concludeert Roberto. ‘Als je precies weet hoe je apparatuur werkt, weet je wat je wel en niet kunt doen. Daarom film ik met camera's van Canon. Ze hebben alle eigenschappen die ik voor mijn video's nodig heb. Wanneer ik met Canon film, ben ik zeker van het resultaat.’