Martin Parr: "Ik maak fictie van de werkelijkheid"

Martin Parr staat te boek als een van 's werelds bekendste en succesvolste documentairefotografen. In zijn herkenbare werk heeft hij de meest uiteenlopende onderwerpen behandeld: van de wereldwijde consumptiedrang, tot massatoerisme, tot de levensstijl van de superrijken. Met zijn felbelichte, verzadigde foto's brengt hij de eigenaardigheden en tekortkomingen van individuen en samenlevingen in beeld. Meestal is het humoristisch met een spottende ondertoon, soms zelfs pijnlijk confronterend.

Onlangs opende hij de Martin Parr Foundation in het Engelse Bristol om het werk van Britse documentairefotografen tentoon te stellen en zijn eigen fotoverzameling en archief een plek te geven. Als we hem daar op een zonnige ochtend ontmoeten, loopt hij – zoals altijd – op sokken in sandalen. Hij oogt energiek en opgewekt, maar heeft tegelijkertijd de autoritaire uitstraling van een schoolhoofd, de manier waarop mensen hem kennen. We krijgen een rondleiding door het kantoorgebouw van zijn stichting, waarbij Martin ons wijst op een typerend kitscherig element: zijn ruimtehondenmemorabilia uit het Sovjettijdperk die de keukenmuur opfleuren.

Martin maakte naam met een reeks fotoboeken, waaronder The Last Resort: Photographs of New Brighton (1986), Small World (1995) en Common Sense (1999). Tot op heden heeft hij meer dan honderd boeken op zijn naam staan. Van 2013 tot en met 2017 was hij voorzitter van Magnum Photos, de prestigieuze fotocoöperatie waar hij sinds 1994 deel van uitmaakt. Hoewel Martin de zestig ondertussen is gepasseerd, blijft hij onverminderd actief bezig met fotograferen. Zijn nieuwe boek, Beach Therapy, komt uit in februari 2019 en in maart van dat jaar opent in de National Portrait Gallery in Londen onder de titel Only Human een grote tentoonstelling van zijn werk.

In dit artikel vertelt Martin hoe hij zijn unieke stijl heeft ontwikkeld, met welke apparatuur hij fotografeert en hoe belangrijk het is om te zorgen voor een goed bestand. Ook legt hij uit waarom het ongeacht alle technologische ontwikkelingen altijd een uitdaging zal blijven om écht goede foto's te maken.

Overstap naar verzadigde kleuren en flitsergebruik

Toen je begon met fotograferen, maakte je zwart-wit foto's bij daglicht, maar begin jaren 80 ging je over tot fotograferen met verzadigde kleuren en begon je je flitser overdag te gebruiken. Hoe is deze ommekeer tot stand gekomen?

Waren er al andere fotografen die hun flitsers overdag gebruikten toen jij ermee begon?
"Ik zag het heel af en toe bij anderen. Chris Killip gebruikte flitsers aan het begin van zijn carrière. Een andere Britse fotograaf, Andy Earl, ging ook in een vroeg stadium werken met flitsers en kleur. Ik weet nog dat ik foto's zag die hij had genomen in plaatsen als Ascot en dat de techniek me aansprak. Het gebeurde dus zeker, maar nog lang niet zo veel als tegenwoordig.

"Ik heb ook de stijl van commerciële fotografie toegepast, waarbij onderwerpen fel worden verlicht en verzadigde kleuren worden gebruikt. Het is een stijl die we overal zien, in advertenties en in de fashion-wereld, en ik heb deze toegepast in de context van documentairefotografie. Dit was iets nieuws destijds, maar ik zal niet zeggen dat ik de pionier was. Er waren veel mensen op dit gebied aan het experimenteren. Ik maakte het echter een vast onderdeel in mijn werk en dat bleek een goede zet."

Waren er anderen die ringflitsers gebruikten voor documentairefoto's, zoals jij later ging doen?
“Er waren wel mensen die het af en toe gebruikten in de jaren 90, maar je zag het niet vaak. Toen ik de combinatie macro-objectief plus ringflitser ontdekte, was ik erg benieuwd naar alle mogelijkheden. Ik kon laten zien dat een cliché-onderwerp als eten net zo veel over de wereld kan vertellen als elk andere onderwerp."

Welke voordelen heeft een ringflitser?
"Het grootste voordeel was dat de flitser zorgde voor een soort surreële look en feel die me erg aanstonden. De ringflitser zorgde voor zeer intense kleuren als ik een trage ISO 50-kleurnegatieve filmrol gebruikte. Destijds hield ik erg van dat soort verzadigde kleurenpalet. Ik maak fictie van de werkelijkheid, dus op een bepaalde manier helpt het om afstand te creëren tussen de werkelijkheid en mijn foto's. Ook nu nog gebruik ik vaak een groothoekobjectief in combinatie met een ringflitser. Het heeft niet zozeer met de techniek te maken, maar meer met esthetiek.

Grote camera's, grote bestanden

Welke camera gebruik je momenteel het meest?

In 2006 ging je digitale camera's gebruiken. Hebben digitale camera's je werkwijze veranderd?
"Ja, mijn werk is een stuk eenvoudiger geworden. Een groot voordeel is dat ik niet meer om de tien foto's het rolletje hoef te verwisselen, zoals bij mijn middenformaatcamera's. De kwaliteit is vergelijkbaar en ik kan 520 foto's opslaan. Als ik nu te traag ben om een goede foto te maken, kan ik niet meer zeggen dat het kwam omdat ik net het rolletje aan het verwisselen was. Fantastisch is ook dat ik zelfs bij ISO 6000 nog foto's van geweldige kwaliteit kan maken. Er is dan wel wat ruis, maar het blijft evengoed fantastisch. De combinatie van hoge ISO met flitsers en verschillende technieken geven je veel meer controle hoe je foto's eruit komen te zien.

Uiteraard zie je de foto die je hebt gemaakt ook direct terug op het scherm. Dat was een hele openbaring."

Er wordt vaak gezegd dat dit een gouden tijdperk voor de fotografie is vanwege alle technologische ontwikkelingen. Bent je het daarmee eens?
"Ja en nee. Het is nu technisch gezien misschien makkelijker voor fotografen, omdat de camera nu de belichtingstijden en dergelijke voor je berekent. Maar het is moeilijker geworden om je eigen verhaal te vinden, je relatie tot de wereld. Dat zal nooit eenvoudig worden. Hoewel nieuwe apparatuur fotografie toegankelijker heeft gemaakt en er meer platforms dan ooit tevoren zijn voor fotografen, is het nooit eenvoudig om goede foto's te maken en een eigen visie te hebben. Op een bepaalde manier ben ik daar blij om, want zo kun je zien wie een goede fotograaf is, en wie een geweldige."

Hoe belangrijk is technische vaardigheid voor een fotograaf?
“Nou, als ik een print van 50 x 76 cm wil verkopen voor £ 4000 (ruim € 4500), moet die print natuurlijk echt goed zijn. Daarom wil ik vooral zorgen dat ik de technische kant op orde heb, zodat de print er aan de muur ook prachtig uitziet. De print moet scherp zijn, de juiste kleuren hebben, het palet moet kloppen. Alles moet in balans zijn. Alles aan de print moet kloppen. En de print moet mooi genoeg zijn dat iemand er geld voor wil betalen. Dus ja, het is erg belangrijk om over de techniek te beschikken waarmee je je beloftes kunt waarmaken. Daarom hecht ik veel belang aan een goed bestand om mee te werken, met een hoge resolutie. Het is net als bij taal: hoe meer werkwoorden en zelfstandige naamwoorden je kent, hoe beter je jezelf kunt uitdrukken."

In hoeverre bewerk je foto's na?
"Ik heb nog nooit van mijn leven een bestand bewerkt. Als ik mijn foto's bekijk, weet ik gewoon dat ze eruitzien zoals ze eruit horen te zien. Louis, degene die verantwoordelijk is voor de nabewerking van mijn foto's, kent me door en door. Hij weet wat ik mooi vind en hoe ik prints wil hebben. Het komt bijna niet voor dat ik tegen hem zeg: 'Die print is het nèt niet'. En als het een keer gebeurt, kunnen we de print naar wens aanpassen."

Heb je grondregels voor nabewerking?
"Niet echt, maar ik versterk de kleuren niet en ik wis niks uit foto's, behalve dingen als lichtvlekken door de flitser en reflecties in ogen. We zullen nooit twee foto's samenvoegen voor een beter eindresultaat. Ik geloof in de integriteit van het afgebeelde."

Een geheel eigen stijl

Spreek je met alle mensen die je fotografeert?
"Het verschilt per geval. Soms praat je met mensen, andere keren doe je onopgemerkt je werk. Er zijn niet echt vaste regels, omdat geen enkele situatie hetzelfde is. Ik maak nu veel meer portretfoto's dan vroeger en daarbij vraag ik natuurlijk om toestemming. Je kunt mensen op allerlei verschillende manieren fotograferen en ik gebruik elke manier."

Zitten er keerzijden aan het hebben van een duidelijke stijl van fotograferen?
"Volgens sommigen verval ik in gewoontes, misschien. Ik gebruik daarom altijd verschillende technieken. Zo komt er binnenkort een nieuw boek van me uit, Beach Therpay, met foto's die ik met een camera met tele-objectief heb genomen. Als ik een nieuwe camera of objectief heb, probeer ik die sinds jaar en dag als eerste uit op het strand. De laatste tijd gebruik ik de Canon EF 70-300mm f/4-5.6 IS USM en heb ik veel op stranden gefotografeerd. De afgelopen vier jaar heb ik een aardige portfolio opgebouwd."

Je bent altijd al gefascineerd door de Britse samenleving. Wat vind je zo fascinerend aan de Britse identiteit?
"Ik denk door hoe divers en interessant die is. En natuurlijk ben ik zelf een Brit. De vraag is hoe ik deze maffe samenleving kan vastleggen in een reeks foto's. Dat is voor mij de uitdaging."

Wat is de grootste drijfveer in je werk? Nieuwsgierigheid?
"Ik denk het, ja. Ik ben gefascineerd door onze wereld en hoe ik mijn interpretatie ervan op beeld kan vastleggen. Het is geen eenvoudige taak, maar ik doe het nog steeds even graag als vijftig jaar geleden. Ik kan het gewoonweg niet laten."