Tieners, TikTok en nieuwe houdingen tegenover de waarheid

Als je met een vriend of collega praat, merk je dan dat ze een verhaal een beetje mooier maker dan het eigenlijk is? Of zelfs dat ze iets vertellen wat helemaal niet waar is? De meeste mensen denken het te kunnen zien wanneer iemand liegt, maar dat is vaak makkelijker gezegd dan gedaan. We zijn er totaal niet goed in. Dat is in ieder geval een van de redenen waarom we ons zo veel zorgen maken over online nepinformatie, nepnieuws en de toename van beschikbare tools die de groei van beide mogelijk kunnen maken.

Natuurlijk is het manipuleren van volgers met nepinformatie niets nieuws. Het heeft in de geschiedenis al vaak plaatsgevonden. En roddelen en geruchten verspreiden doen we al sinds ... mensenheugenis. Maar vandaag de dag zitten we in een lastig parket als het om de waarheid gaat. Ten eerste zijn er meer informatieplatforms beschikbaar dan ooit tevoren, en binnen deze platforms kun je kiezen uit letterlijk miljoenen kanalen. Ten tweede zijn ze real-time, staan ze altijd aan en hebben we ze bijna altijd in de buurt of in onze handen. En tot slot (en dit is misschien wel het meest zorgwekkend) zijn de meeste ervan ongereguleerd, waardoor iedereen bijna alles kan zeggen. Afhankelijk van waar ze het zeggen, natuurlijk.

Dit is een probleem voor iedereen, maar vooral voor jongeren, van wie de hersenen worden blootgesteld aan een grote hoeveelheid digitale informatie op het moment dat hun prefrontale cortex nog in ontwikkeling is. Dit is het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor kritisch denken en besluitvorming, dus het is begrijpelijk dat ze mogelijk gevoeliger zijn voor sensationele of emotioneel gedreven content. En, belangrijker nog, waarom ze het zouden delen.

Studenten van de Global Academy in West-Londen behoren tot de meest media-onderlegde tieners, maar zelfs zij houden zich vrijwel constant bezig met het controleren van feiten wanneer ze hun sociale media gebruiken. Ze beschrijven het gebruik van gevestigde omroepen, zoals de BBC, als hun bron van waarheid, maar ze gebruiken platforms als TikTok en Instagram om de meningen van collega's of influencers te achterhalen. "In sommige berichten op TikTok wordt het verhaal uitgelegd en vanuit verschillende perspectieven beschreven. Ik heb het gevoel dat dat een grote invloed heeft", zegt de 17-jarige Liberty. Haar medestudent, Sophie, is het daarmee eens. "De opmerkingen en verschillende meningen die je leest veranderen jouw mening ook. Het zorgt ervoor dat je gaat nadenken over waar je echt in gelooft."

Voor hen is dit de reden waarom TikTok gevaarlijk kan worden. Ze weten vrijwel zeker dat een paar van hun favoriete influencers zich bezig houden met onderwerpen waarvan ze vrijwel niks weten omdat ze hun merk niet willen schaden. En dit betekent dat ze de neiging hebben om mee te gaan met de online meerderheid. Dit kan als gevolg hebben dat grote aantallen volgers meningen overnemen die niet op de waarheid zijn gebaseerd. En hoewel Liberty en Sophie vertrouwen hebben in hun eigen mediakennis, maken ze zich wel zorgen over de 'jongere generatie', zoals ze die zelf noemen. Daarmee bedoelen ze Generatie Alfa, de kinderen van 6-10 jaar die toegang hebben tot kanalen die nog niet bestonden toen zij die leeftijd hadden. Vooral YouTube is niet geschikt voor die leeftijd, maar is volgens hen wel het meest populair onder kinderen. "Volgens mij zijn telefoons het nieuwe speelgoed", zegt de 17-jarige Jessica. "Als kind is er altijd speelgoed dat heel populair is. Als er dan een nieuwe van uitkomt, wil iedereen het meteen hebben. Tegenwoordig is dat zo met telefoons."

Het gevaar hiervan wordt gecreëerd door, zeggen ze, de meest klassieke tool van nepinformatie: de charismatische acteur. Beroemde influencers, soms met miljoenen volgers, nemen posities in die variëren van twijfelachtig tot zeer problematisch. "Mijn neefje kijkt naar [een mannelijke socialemediapersoonlijkheid die bekend staat om zijn controversiële standpunten]", voegt Sophie toe. "Hij neemt al deze informatie in zich op en gelooft het, en dat heeft weer invloed op de manier waarop hij zijn dagelijks leven leidt." De kans is echter groot dat deze impact op het dagelijks leven niet ontstaat door één video of één creator. YouTube, TikTok, Instagram en vrijwel alle sociale platforms hebben aanbevelingsengines die gebruiken wat je leuk vindt en bekijkt, zodat je meer van hetzelfde te zien krijgt. Het vormt de drijvende kracht achter een gevaarlijke combinatie van het effect van de echokamer, waarbij nog meer stemmen worden toegevoegd die ondersteunen wat je al hebt gezien en die collectief bevestigen dat ze waar en juist zijn.

Maar het creëert ook een soort algoritme-gestuurd groepsdenken, waarbij grote aantallen mensen zich abonneren en zich aan één kernidee houden, waarbij elke vraag naar de waarden ervan volledig wordt genegeerd. Veel van dit soort groepen zijn online te vinden en het enorme aantal mensen in deze groepen is ongelooflijk, zelfs als sommigen zichzelf niet als groepslid zien. Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop de cancelcultuur is doorgedrongen in ons begrip. Overal waar je erover hoort of leest, is een groep aan het werk.

De cancelcultuur en openlijk shamen spelen een grote rol in het dagelijks leven van tieners en het is geen understatement om te zeggen dat ze bang zijn om online onjuist te worden weergegeven, vooral nu het niet alleen maar gaat om uit de context te worden gehaald. Liberty legt uit: "Ik heb het gevoel dat onze generatie zo veel bewuster is. We plaatsen geen ongepaste berichten. We weten waar we over moeten praten en wanneer we niets moeten zeggen. Maar nu is er AI, dus zelfs als we het niet hebben gedaan, kan iemand gewoon een deepfake van ons gebruiken." Dit dringt zelfs door in wat als privé beschouwd zou moeten worden, wanneer tieners samen zijn en gewoon doen wat jongeren doen. "We maken niet eens grappen over [extravagante] dingen met onze vrienden in een groepschat, niemand van ons doet dat", vervolgt ze. "En [als] ik een slechte dag heb en het niet eens ben met wat je zegt, dan kun je er een screenshot van maken."

Dit alles en nog veel meer draagt bij aan het gevoel dat tieners op hun hoede moeten zijn bij alles wat ze zeggen en doen. "Je moet je ervan bewust zijn dat iedereen altijd een opname kan maken", voegt ze toe. "Je kunt in de trein iets doms doen, zoals struikelen of iets tegen de verkeerde persoon zeggen, en worden gefilmd en viral gaan. Er is altijd wel iemand aan het opnemen." Deze jongeren begrijpen dat ze bijna nooit niet onder toezicht staan en daardoor gaan ze bewust door het leven en laten ze alleen de publieke versie van zichzelf zien. Wie krijgt dan nog de echte versie te zien? De studenten geven bijna meteen in koor een ietwat verrassend antwoord: "Mijn moeder." "Ik zou niet weten wat ik zou doen als ik niemand had om alles tegen te vertellen", voegt Liberty toe. "Iedereen heeft waarschijnlijk therapie nodig omdat niemand iets wil zeggen."

Ze erkennen dat ze enorm geluk hebben met een sterk netwerk van ouders, grootouders en docenten om hen heen die hun ideeën controleren, sterke en legitieme informatiebronnen bieden en hun de ruimte geven om zichzelf open te stellen en eerlijk te zijn zonder bang te zijn voor negatieve gevolgen. Maar het is een tweesnijdend zwaard. Hoewel ouders de noodzakelijke psychologische veiligheid bieden, moeten tieners in staat zijn om een onafhankelijke identiteit in de wereld te kunnen vormen en een authentiek zelfgevoel te hebben.

"Ik heb het gevoel dat de technologie zich heel snel ontwikkelt en dat het daardoor nog moeilijker wordt om te geloven wat je online ziet", vertelt Sophie. "Het is echt gevaarlijk", zegt Liberty. "Omdat we niet willen opgroeien in een samenleving waarin iedereen ervoor kiest om te geloven dat alles nep is en we ons eigen onderzoek moeten doen voordat we weten of iets echt is." Ze maken zich allemaal erge zorgen over door AI gegenereerde content, met name het slachtoffer ervan worden, maar ook over neppe medische content en reclames. Maar ze lijken te accepteren dat ze er weinig aan kunnen doen totdat er een soort regeling in het leven wordt geroepen, behalve bij alles aan te nemen dat het nep is tot het tegendeel is bewezen. Voor oudere tieners is dit gedrag nu een automatisme en hoewel ze ook het geluk hebben gehad om toegang te krijgen tot uitstekende bronnen en gesprekken met deskundigen bij de Global Academy, geven ze toe dat ze af en toe de mist in gaan. Maar dat doen we allemaal weleens.

Toch is er een sprankje hoop. Organisaties zoals het News Literacy Project, en creators zoals Sophia Smith Galer, Abbie Richards, Mariana Spring en nog veel meer, delen kennis over nepinformatie, ontkrachten valse beweringen en vergroten het bewustzijn met betrekking tot de omvang van dit probleem. Dan Evons van NLP kwam in december 2023 tijdens een gesprek met CBS News met de gouden standaard:

"Neem de tijd. Zoek naar authenticiteit, zoek naar de bron, zoek naar bewijs, zoek naar redenering en zoek naar de context."

En als het het eerste onderzoek niet doorkomt? Meld het. Maar deel het zeker niet.

Hartelijk dank aan de studenten en het personeel van de Global Academy.