Candid Conversations: Paolo Pellegrin en Ksenia Kuleshova

De vormende interactie die Paolo Pellegrin had met fotografen die hij bewonderde, was 'stil': ze 'spraken' met hem via hun fotoboeken, die hij verslond toen hij jong was. In de nieuwe serie Candid Conversations praten de meest ervaren en bewonderde fotografen ter wereld met de opkomende fotografen van nu. Op die manier wordt er kennis gedeeld binnen de fotografiegemeenschap die niet beschikbaar was voor Paolo toe hij jong was.

Hier gaat de winnaar van 10 World Press Photo-awards, en lid van Magnum Photos, het gesprek aan met mede-Canon Ambassador en documentairefotograaf Ksenia Kuleshova. Ksenia is een van de meest prominente documentairefotografen van haar generatie en won, net als Paolo, al de W. Eugene Smith-beurs. Ze staat erom bekend dat ze onderbelichte aspecten van het leven in conflictgebieden verkent, bijvoorbeeld in haar serie over Abchazië, een veelal niet erkende staat in de zuidelijke Kaukasus die hard werd getroffen tijdens het Georgisch-Abchazisch conflict in de jaren '90 van de vorige eeuw.

Paolo: Ik kom uit een tijd toen er nog geen internet was, waarin dit soort uitwisselingen heel lastig waren. Misschien is er iemand die dit leest en iets ontdekt dat een gedachte of idee triggert en iets herkent wat betrekking heeft op hun eigen ontwikkeling. Ik heb gisteravond een paar interviews van je gelezen. Ik vond het echt mooi dat je het over de kracht van 'dromen' had. Dat herken ik. Ik denk dat jij, net als ik vroeger en deels nog steeds wel, bezeten bent van wat je doet. Ik denk dat dat noodzakelijk is om alles te geven in dit werk.

Ksenia: Ik vind het een privilege om dit van jou te horen. Het is altijd heel inspirerend om dit soort gesprekken te voeren, om verschillende beeldtalen en benaderingen in de fotografiegemeenschap te zien. En natuurlijk om te leren van mensen met zoveel ervaring...

Paolo: "Veel ervaring"... Je kunt het ook "oud" noemen. Nee, dat heb ik ook. Ik heb ervan genoten om je werk te bekijken in de afgelopen dagen en om te lezen wat je uitgangspunt is, wat je gedachtegangen zijn en wat je prikkelt. Dat is altijd verrijkend.

Ksenia: Ik denk dat het ook heel belangrijk is om deze grote gebeurtenis vanuit een andere hoek, een ander perspectief, vast te leggen — niet alleen maar worstelingen maar ook plezier en pure emoties. Tijd doorbrengen samen als gezin is een cadeautje in deze tijd.

Paolo: Mee eens. En terwijl ik aan het fotograferen was, dacht ik ook aan hoe mijn meiden dit op een dag opnieuw ontdekken, wanneer ik heel oud en blind ben, of er niet meer ben. Dan vinden ze een doos met prints, een herinnering aan die periode. Dat idee was belangrijk voor me.

Ksenia: Nu we het hebben over het belang van wereldwijde gebeurtenissen vastleggen... Oorlogsconflicten waren altijd behoorlijk problematisch voor mij. Ik bewonder hun moed, maar ik heb het gevoel dat sommige jonge fotografen naar een oorlog willen gaan omdat ze beroemd willen worden. Waar trek je de lijn tussen de wens om naam te maken en de noodzaak om een conflict vast te leggen?

Paolo: Voordat ik probeer die vraag te beantwoorden, moet ik eerst vertellen dat ik mezelf nooit als oorlogsfotograaf heb gezien. Ik benader fotografie vanuit een ander perspectief, dat meer humanistisch is. Ik heb natuurlijk wel een sterke interesse in de relatie tussen fotografie en geschiedenis en het idee dat we dit medium kunnen gebruiken om feiten vast te leggen... Maar het ging meer om verhalen vertellen.

Ksenia: Wat zou je jonge fotografen adviseren die van plan zijn voor het eerst naar een oorlogsgebied te gaan?

Paolo: Doe het rustig aan. Weet dat er geen haast bij is. Ik begrijp wat je zegt: er heerst, met name onder jonge fotografen, een wens om zich op dat vlak te bewijzen. Er is het grote plaatje waarin je te maken krijgt met historische of nationale kwesties, maar er zijn ook de persoonlijke verhalen van de mensen die je ontmoet. Dat laatste is zo'n kwetsbaar en gevoelig gebied en je bent bevoorrecht dat je het mag betreden. Je moet alles van jezelf geven en inzien dat jij het ook had kunnen zijn. Hoe zou jij in die situatie willen worden behandeld en gefotografeerd?

Ksenia: We raken vaak overweldigd door treurige en moeilijke verhalen. Natuurlijk is het zeker noodzakelijk om ze vast te leggen en te laten zien, maar soms voelt het voor mij alsof er geen ruimte is voor optimistische verhalen. Ik zie dit als een van mijn doelen: om zelfs in de ergste situaties iets positiefs te vinden. In Abchazië probeerde ik het oorlogsgebied bijvoorbeeld van een andere kant te laten zien, door me te richten op de tradities en de ziel van deze regio. Abchazië betekent 'land van de ziel'.

Paolo: Je hebt helemaal gelijk, natuurlijk. Tegelijkertijd geloof ik nog steeds dat het belangrijk is om deze foto's te maken. Stel je eens voor dat er geen verslaggeving zou zijn, geen fotografie, geen journalisten. Dan worden de machthebbers niet ter verantwoording geroepen. Ik denk dat daar aanwezig zijn een manier is om de situatie niet nog erger te laten worden. Maar er is zeker behoefte aan andere verhalen. Ze hoeven niet blij of verdrietig, positief of negatief te zijn, maar ze moeten de complexiteit van het leven weerspiegelen. Het draait nooit maar om één ding: tragedie komt altijd samen met schoonheid voor, en geluk bestaat naast verdriet.

Ksenia: Ik vond je korte film over NASA's IceBridge-expeditie die onderzoek doet naar klimaatverandering in Antarctica geweldig. Denk je dat journalistiek werk nu nog alleen uit fotografie kan bestaan, of is video onmisbaar?

Paolo: Ik denk dat er ruimte is om te doen wat je maar wilt, alhoewel de fotografie zich samen met de technologie verder ontwikkelt. Een eeuw geleden bootsten oorlogsfotografen gevechtsscènes vaak na, omdat de camera's zo groot waren en de sluitertijd zo lang dat ze twee uur nodig hadden om een plaat te belichten. Ik ben begonnen met video, niet omdat ik denk dat het noodzakelijk is, maar omdat het iets was dat ik wilde verkennen. Het gaat om het vertellen van verhalen. Deze middelen hebben we tot onze beschikking, en je kunt gebruiken wat je nodig hebt.

Ksenia: Ik weet van sommige fotografen dat ze de sterrenfunctie gebruiken om beelden op de camera te beoordelen en een catalogus te filteren. Of misschien laat je je beelden eerst staan en neem je de tijd?

Paolo: Nou, er was een erg bekende en geweldige Magnum-fotograaf die toen ik lid werd van Magnum tegen me zei: "Paolo, je moet drie jaar wachten voordat je je foto-overzichten bekijkt. Minstens."

Ksenia: Dat is wel heel lang!

Paolo: Je moet een emotionele en geheugenafstand opbouwen, en beelden alleen in die vorm zien. Bewerken is echt de andere 50% van het verhaal. In dit proces probeer je te bepalen wat je bedoelingen waren toen je de opnamen maakte. Dat is bij mij een lang proces. Het gaat niet om het kiezen van de beste foto, dat spreekt voor zich. Het gaat om hoe foto's samen met elkaar werken.

Ksenia: Zie je de wereld, of je dagelijks leven, in zwart-witfoto's?

Paolo: Nee, niet per se, maar ik kijk wel in vormen. Ik merk vaak ineens dat ik een compositie maak.

Ksenia: Het is moeilijk om dat uit te zetten.

Paolo: Ja het is alsof je ... Hoe zeg je dat? Wacht, ik zoek het op: veroordeeld. Je kunt het niet echt uitschakelen. Ik ben ertoe veroordeeld om altijd maar op die manier te kijken.

Ksenia: Ik maak nog niet zo lang deel uit van de fotografiegemeenschap, maar wat ik al snel heb geleerd, is dat het belangrijk is om jouw mensen te vinden: mensen die je ideeën en visie begrijpen. Natuurlijk is het belangrijk om kritiek te krijgen, maar deze niet persoonlijk op te vatten en er juist naar te luisteren en er zo nodig wat mee te doen.

Paolo: Fotografie is bij uitstek een eenzaam beroep. Voor mij was Magnum daarin belangrijk, omdat het toegang tot een groep mensen geeft. Dat kan heel verrijkend zijn.

Ksenia: Als je kijkt naar alles wat je tijdens je carrière hebt meegemaakt, zou je dan iets anders hebben willen doen?

Paolo: Ik voel me erg bevoorrecht dat ik de mogelijkheid heb om het leven van mensen binnen te stappen. Ik sta altijd versteld van de toegang die we als fotografen krijgen. Ik ben erg dankbaar dat ik mijn 'stem' heb gevonden. Ik zou niks willen veranderen.